Τα κρατικά-καπιταλιστικά εγκλήματα στα Τέμπη, στο Νόβι Σαντ και στο Κότσανι, με τις ρωγμές που προκαλούν στα συστημικά αφηγήματα της κυριαρχίας, καθώς και με τις κοινωνικές-κινηματικές δράσεις και διεργασίες που ακολούθησαν και συνεχίζονται, βρέθηκαν στο επίκεντρο της πρώτης εκδήλωσης του 17ου Βαλκανικού Αναρχικού Φεστιβάλ Βιβλίου που άρχισε την Πέμπτη, στη Θεσσαλονίκη και θα ολοκληρωθεί στις 18 Μάη.
Η εκδήλωση άρχισε στον Ελεύθερο Κοινωνικό Χώρο Σχολείο, μετά το πέρας της πορείας αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό λαό, ενάντια στη γενοκτονία του Ισραήλ στη Γάζα, με αφορμή την 77η επέτειο της Νάκμπα, στην οποία συμμετείχε, ύστερα από κάλεσμα της οργανωτικής επιτροπής του ΒΑΒ 2025, πολύς κόσμος που ήρθε στη Θεσσαλονίκη για το φεστιβάλ.
Τον τίτλο της εκδήλωσης συμπλήρωσε το ερώτημα “διαφθορά ή νεοφιλελευθερισμός;” ως έναυσμα για συζήτηση, γύρω από το πως θα μπορούσαν να πάρουν χαρακτηριστικά ευρύτερης ρήξης, αμφισβήτησης και κοινωνικής δράσης ενάντια στο κράτος και στον καπιταλισμό, η αγανάκτηση που νιώθουν όλο και μεγαλύτερα κομμάτια της κοινωνίας, για τα συγκεκριμένα εγκλήματα, για τη συγκάλυψη, για την παντελή απουσία κάθε έννοιας κοινωνικής δικαιοσύνης καθώς η ασφυξία, από τη συνεχή επίθεση που δέχονται από το ίδιο κράτος και την ίδια πολιτική – οικονομική εξουσία που βάζουν τα κέρδη πάνω από τις ανθρώπινες ζωές.
Όπως χαρακτηριστικά σημειώθηκε στην εισήγηση από την πλευρά της οργανωτικής επιτροπής του ΒΑΒ 2025 “αυτά τα γεγονότα, με τις διαφορές και τις ομοιότητές τους, έρχονται να επιβεβαιώσουν με τον πιο σκληρό τρόπο το γενικό αίσθημα ότι οι ζωές μας είναι αναλώσιμες. Και στις τρεις περιπτώσεις, το κράτος θεωρήθηκε γενικά υπεύθυνο, καθώς, με βάση το προηγούμενο κοινωνικό συμβόλαιο, εξακολουθεί να αναγνωρίζεται ως ο πολιτικός φορέας που οφείλει να διασφαλίζει την κοινωνική αναπαραγωγή του πληθυσμού και την παροχή μιας βασικής ασφάλειας των θεμελιωδών υποδομών. Είναι αυτό το κοινωνικό συμβόλαιο που διαλύεται μπροστά στα μάτια μας, και το ίδιο συμβαίνει με τις πολιτικές βεβαιότητες και κατηγοριοποιήσεις που υπήρχαν έως τώρα. Τα κινήματα που έχουν αναδυθεί φέρουν τα χαρακτηριστικά των κινημάτων της εποχής μας. Είναι διαταξικά, δεν μεσολαβούνται από κάποια πολιτική οργάνωση, υπερβαίνουν τον διαχωρισμό αριστεράς-δεξιάς και συχνά εκπέμπουν συγκεχυμένα μηνύματα … Mένει να φανεί πού θα οδηγήσουν όλα αυτά. Αναγνωρίζουμε ότι το ζήτημα των Τεμπών δεν έχει οριστικά κλείσει. Αυτή τη στιγμή, είναι σε εξέλιξη κοινωνικοί μετασχηματισμοί που δεν θα μπορούσε κανείς να ελέγξει και των οποίων η έκβαση παραμένει ανοιχτή. Αναμφίβολα, οι μεγαλύτερες διαδηλώσεις των τελευταίων δεκαετιών μας προσέφεραν μια συναισθηματική ανάταση. Άνοιξαν μια ρωγμή στην κανονικότητα και μας επέτρεψαν να κοιτάξουμε προς ένα άλλο μέλλον. Μπορέσαμε να φανταστούμε πώς θα είναι όταν επιβάλουμε τελικά τις ανάγκες μας, πώς θα είναι όταν οι πόλεις ανήκουν σε εμάς. Και είναι αυτή η διάσταση της δράσης μας, η ικανότητά μας να σκεφτόμαστε πέρα από αυτόν τον κόσμο, που μας δίνει τη δύναμη να συνεχίσουμε τους αγώνες μας.”
Εδώ το κείμενο της εισήγησης στα αγγλικά.
Τόσο στις τοποθετήσεις από μέλη συλλογικοτήτων και φοιτητικών συνελεύσεων ανοιχτών πλαισίων από Θεσσαλονίκη, Νόβι Σαντ, Βελιγράδι, Σκόπια όσο και στις παρεμβάσεις που ακολούθησαν, αναδείχθηκαν σημαντικές ομοιότητες στις προσπάθειες των κρατών και της πολιτικοοικονομικής εξουσίας, να συγκαλύψουν, να στοχοποιήσουν όποια φωνή θέλησε να αναδείξει τις πραγματικές συνθήκες και τα αίτια των εγκλημάτων αυτών, να καταστείλουν όσους διαδηλώνουν, να χειραγωγήσουν ώστε η κοινωνική οργή να μην πάρει μορφή αμφισβήτησης, εξέγερσης και αυτοοργάνωσης.
Όπως επισημάνθηκε, και στις τρεις εν λόγω γεωγραφίες, οι μαζικότατες κινητοποιήσεις δημιουργούν προσδοκίες ανατροπής του σκηνικού της γενικότερης παθητικοποίησης, του κατακερματισμού της όποιας προηγούμενης κοινωνικής δράσης, της παντελούς έλλειψης κάθε έννοιας ριζοσπαστισμού στο δημόσιο διάλογο – με ευθύνη των πολιτικών κομμάτων και ιδιαίτερα της αποκαλούμενης αριστεράς. Όλο και μεγαλύτερα κομμάτια της κοινωνίας, και ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι, βγαίνουν στο δρόμο ζητώντας “oξυγόνο”. Η συνέχεια, όπως σημειώθηκε, θα εξαρτηθεί από το αν θα απεγκλωβιστούν από τη φενάκη ότι μπορεί να υπάρξει μια “καλύτερη εκδοχή του κράτους”. Σημαντική σε αυτό, είναι η έμπρακτη αμφισβήτηση της κυριαρχίας μέσα από αυτοργανωμένες δράσεις που θα εμπνέονται από τη δημιουργία, τη συμπερίληψη, την αλληλεγγύη, την άμεση δημοκρατία.
Μετά τη σερβική γεωγραφία, όπου το φοιτητικό κίνημα διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις μαζικότατες διαδηλώσεις για το έγκλημα στο Νόβι Σαντ και για το ξεπούλημα των κοινών αγαθών στις εταιρίες, αντίστοιχες δράσεις με συνελεύσεις ανοιχτών πλαισίων, πραγματοποιούνται και στη Βόρεια Μακεδονία. Ήδη, τέτοιες συνελεύσεις λαμβάνουν χώρα μέχρις στιγμής σε 36 πανεπιστημιακά τμήματα και διατρανώνουν αιτήματα τόσο ενάντια στη συγκάλυψη του εγκλήματος με τη φονική πυρκαγιά στο Κότσανι, όσο και ενάντια στην εμπορευματοποίηση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και στα δίδακτρα. Όπως αναφέρθηκε, οι συνελεύσεις αυτές εξελίσσονται και σε πεδίο διεργασιών ενάντια στον εθνικισμό και τη μισαλλοδοξία, καθώς αρχίζουν να ακούγονται αιτήματα για διεξαγωγή τους με συμπεριληπτικό τρόπο, με χρήση και της αλβανικής γλώσσας κλπ. Ωστόσο, επισημάνθηκε, κάτι τέτοιο δεν έχει πάρει ευρύτερα χαρακτηριστικά τόσο εντός των δράσεων του φοιτητικού κινήματος, και πολύ περισσότερο, στην κοινωνία.
Μια σημαντική παράμετρος, που τονίστηκε σε πολλές παρεμβάσεις είναι το ρατσιστικό και εθνικιστικό υπόβαθρο τόσο της λειτουργίας του κράτους όσο και των κοινωνικών αντιλήψεων που επικρατούν στις γεωγραφίες της ευρύτερης περιοχής. Χαρακτηριστικές ήταν οι αντιφάσεις που επισημάνθηκαν, για την πολύ μικρότερη συμμετοχή της κοινωνίας στις κινητοποιήσεις ενάντια στο έγκλημα της Πύλου, όπου πνίγηκαν εκατοντάδες μετανάστ(ρι)ες με ευθύνη του ελληνικού κράτους, σε σχέση με τις μαζικότατες διαδηλώσεις για το έγκλημα των Τεμπών. Ανάλογες αναφορές, έγιναν και για το Νόβι Σαντ όπου λίγο καιρό πριν από το έγκλημα στο σιδηροδρομικό σταθμό, μια οικογένεια Ρομά κάηκε ζωντανή σε πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στο σπίτι της, χωρίς να υπάρξει ανάλογη κινητοποίηση από την τοπική κοινωνία ή αναφορά στα μέσα ενημέρωσης, για τις συνθήκες διαβίωσης και τον κοινωνικό αποκλεισμό των Ρομά. Μάλιστα, ειπώθηκε ότι στο πλαίσιο των δράσεων του φοιτητικού κινήματος στην περιοχή, γίνεται προσπάθεια επικοινωνίας με τις κοινότητες των Ρομά.
Οι εκδηλώσεις και δράσεις του 17ου Βαλκανικού Αναρχικού Φεστιβάλ Βιβλίου άρχισαν με την πρώτη συνέλευση των συμμετεχόντων το απόγευμα της Πέμπτης στον Ελεύθερο Κοινωνικό Χώρο Σχολείο και θα συνεχιστούν την Παρασκευή16/5 στην κατάληψη Φάμπρικα Υφανέτ.
Εδώ μπορείτε να δείτε το κάλεσμα, το πρόγραμμα, τους συμμετέχοντες και τους χάρτες με τους χώρους του 17ου Βαλκανικού Αναρχικού Φεστιβάλ Βιβλίου.
17o Βαλκανικό Αναρχικό Φεστιβάλ Βιβλίου, 15-18/5 στην Θεσσαλονίκη
